ภาพิมล ตรียะเวชกุล
บทคัดย่อ
สารนิพนธ์เรื่องวัฒนธรรมอาหารโอกินาวะ ประเทศญี่ปุ่น มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์อิทธิพลด้านประวัติศาสตร์และปัจจัยทางภูมิศาสตร์ที่ส่งผลต่อวัฒนธรรมอาหารของเกาะโอกินาวะ และศึกษาวัฒนธรรมอาหารของเกาะโอกินาวะ โดยศึกษาจากการรวบรวมข้อมูลทุติยภูมิจากสื่อสิ่งพิมพ์ สื่ออิเล็กทรอนิกส์ ได้แก่ บทความเอกสาร สารนิพนธ์ ตลอดจนงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง
ผลการศึกษาพบว่า ปัจจัยทางประวัติศาสตร์ที่มีอิทธิพลต่อวัฒนธรรมอาหารโอกินาวะอย่างมีนัยสำคัญ ได้แก่ การติดต่อทำการค้าทางทะเลกับประเทศจีนตั้งแต่ในสมัยอาณาจักรริวกิว และการกลายเป็นที่ตั้งของฐานทัพอเมริกาในประเทศญี่ปุ่นภายหลังการสิ้นสุดลงของสงครามโลกครั้งที่ 2 อีกทั้งยังมีปัจจัยทางภูมิศาสตร์ อาทิ ปัจจัยด้านภูมิประเทศ ปัจจัยด้านภูมิอากาศ ที่ส่งผลให้วัตถุดิบสำหรับประกอบอาหารโอกินาวะมีความแตกต่างจากอาหารญี่ปุ่นทั่วไป ผลการศึกษาในเรื่องลักษณะของวัฒนธรรมอาหารของเกาะโอกินาวะ พบว่า ลักษณะของอาหารโอกินาวะนั้น เกิดขึ้นจากการผสมผสานกันของวัฒนธรรมต่างประเทศหลาย ๆ ประเทศ โดยเฉพาะวัฒนธรรมจีน วัฒนธรรมญี่ปุ่น และวัฒนธรรมตะวันตก (สหรัฐอเมริกา) วัฒนธรรมอาหารโอกินาวะสามารถแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม ได้แก่ วัฒนธรรมอาหารแบบดั้งเดิมหรือ อาหารริวกิว และวัฒนธรรมอาหารโอกินาวะสมัยใหม่ที่เกิดขึ้นจากอิทธิพลของวัฒนธรรมตะวันตกภายหลังการสิ้นสุดลงของสงครามโลกครั้งที่ 2 ประเภทของอาหารโอกินาวะยังสามารถแบ่งออกเป็น 8 ประเภท ได้แก่ อาหารประเภทเนื้อสัตว์, อาหารประเภทเส้น, อาหารแบบ Home cooking, อาหารประเภทอาหารทะเล, อาหารประเภทถั่ว, อาหารจานเดียว, อาหารประเภทเทมปุระ และอาหารประเภทของหวาน เอกลักษณ์ของอาหารโอกินาวะ คือ การมีลักษณะเป็นอาหารเพื่อสุขภาพ รสชาติไม่จัดจ้านตรงตามแนวคิดอาหารเป็นยาที่ยึดถือกันในหมู่ชาวโอกินาวะ กระนั้น ก็ยังคงมีอาหารที่มีรสชาติจัดจ้าน มีการใช้เครื่องเทศปรุงรสอาหาร ซึ่งเกิดจากการได้รับอิทธิพลจากวัฒนธรรมอาหารจีนเป็นหลัก นอกจากนี้ในวัฒนธรรมอาหารโอกินาวะยังมีเอกลักษณ์เฉพาะอีกประการหนึ่งคือ วิธีการทำอาหารแบบจัมปุรุ ซึ่งเป็นการนำวัตถุดิบต่าง ๆ มาผัดเข้าด้วยกัน มีส่วนประกอบสำคัญคือ เต้าหู้, ผักรวม, เนื้อหรือปลา, เนื้อตัดเย็นหั่นบาง (luncheon meat), ไข่, ถั่วงอก, มะระ และเครื่องปรุงรสอื่น ๆ