นางสาวณัฐญา ศาลยาชีวิน
บทคัดย่อ
สารนิพนธ์เรื่องภาพเขียน Qingming Shanghe Tu (清明上河图) ของ จาง เจ๋อตวน (Zhang Zeduan, 張擇端) มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบภาพเขียนในสมัยราชวงศ์ซ่งเหนือ และเพื่อศึกษาเมืองไคเฟิงทั้งในด้านวิถีชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คน ความเจริญรุ่งเรืองของเมืองและการค้าในสมัยราชวงศ์ซ่งเหนือผ่านภาพเขียนม้วนนี้ โดยการศึกษาเปรียบเทียบกับข้อมูลทางประวัติศาสตร์ วิเคราะห์หลักฐานภายในภาพ การเปรียบเทียบภูมิศาสตร์ของเมืองหลวงตงจิง (เมืองไคเฟิงในปัจจุบัน) และข้อมูลที่ได้มาจากแหล่งข้อมูลทางโบราณคดีและวรรณกรรมเป็นหลัก
ผลการศึกษาพบว่าภาพเขียน Qingming Shanghe Tu (清明上河图) เป็นภาพทิวทัศน์ที่วาดลงบนผ้าไหมในรูปแบบของภาพม้วน ซึ่งเป็นลักษณะที่นิยมในสมัยราชวงศ์ซ่งเหนือ แม้เป็นภาพที่เล่าเรื่องชีวิตคนชนชั้นล่างในเมืองหลวง แต่ก็ยังคงรักษาองค์ประกอบตามหลักภาพเขียนทิวทัศน์เอาไว้ ทั้งยังถือเป็นตัวอย่างที่ดีของภาพเขียนแบบสัจนิยมซ่งเหนือที่ให้ความสำคัญกับธรรมชาติ
มีการลงสีและให้น้ำหนักของสีตามความเป็นจริง ทั้งยังแสดงถึงความตัดกันระหว่างเส้นกับน้ำหนักขาวดำอย่างชัดเจนตามรูปแบบของจิตรกรรมสกุลซ่งเหนือ ม้วนภาพแสดงให้เห็นถึงฉากชีวิตริม
แม่น้ำเปี้ยน (汴河) ในพื้นที่ฝั่งตะวันตกของเมืองหลวงตงจิงแห่งราชวงศ์ซ่งเหนือ ซึ่งเป็นช่วงเวลาที่สังคมมั่นคงและมั่งคั่ง เป็นยุคที่การค้ารุ่งเรืองทั้งทางน้ำและทางบกที่สามารถสังเกตเห็นได้ตลอด
ม้วนภาพ บนแม่น้ำเปี้ยนมีเรือขนส่งสินค้าขนาดใหญ่จำนวนมาก ส่วนพื้นที่บนบกนั้นสามารถสังเกตเห็นการปฏิรูประบบตลาดที่ประสบความสำเร็จ ยกเลิกระบบฝาง (Fang) ในราชวงศ์ถัง พื้นที่เชิงพาณิชย์กระจายอยู่ทั่วเมือง เกิดเป็นถนนการค้าและอาชีพบนท้องถนนเช่นในม้วนภาพ ภาพคนจำนวนมากที่ปรากฏในม้วนภาพนั้นสอดคล้องกับความหนาแน่นของประชากรที่ค่อนข้างสูงในสมัยราชวงศ์ซ่งเหนือ ทั้งเครื่องแต่งกายยังสอดคล้องกับสมัยราชวงศ์ซ่งเหนือ เมื่อวิเคราะห์เทียบรายได้กับอาชีพที่เห็นเป็นส่วนใหญ่ในม้วนภาพ นั่นคือแรงงาน แสดงเห็นว่าชาวเมืองตงจิงในสมัยนั้นมีคุณภาพชีวิตที่ดีและมีความสุขดังเช่นที่ปรากฏในม้วนภาพ ยังพบว่าภาพม้วนนี้ถูกวาดขึ้นในสมัยราชวงศ์ซ่งเหนือระหว่างทศวรรษที่ 1101 และ 1110 โดยประมาณ ซึ่งตัดสินจากภูมิทัศน์ภายในภาพ ฉากในภาพนั้นอยู่ในช่วงเวลาก่อนปี ค.ศ. 1079 ในฤดูใบไม้ผลิ วันใดวันหนึ่งหลังจากวันแรกของระยะชิงหมิง (清明节气) ในช่วงเวลาประมาณ 9-10 นาฬิกา อาจกล่าวได้ว่าภาพเขียนม้วนนี้สะท้อนภาพชีวิตในช่วงเวลานั้นอย่างซื่อสัตย์และมีรายละเอียด ฉากส่วนใหญ่สอดคล้องกับเอกสารทางประวัติศาสตร์ ดังนั้นภาพม้วนนี้จึงมีความสำคัญทั้งในเชิงศิลปะและประวัติศาสตร์ ทั้งยังได้รับการขนานนามว่าเป็น ‘สารานุกรม’ ของราชวงศ์ซ่งเหนือ